CAVR Poster Exhibition

- Return to Home

Tetum

Konsolidasaun no hahu mudansas: 1984-1991

Indonesia hahu programa ida kona ba'a 'normalizasaun'. Hamenus operasaun miltar no hahu hatama programas lubuk-ida, inkluindu edukasaun no transmigrasaun. Konselhu Nasional de Rezistensia Maubere (CNRM) sai hanesan Rezistensia nia orgaun supremu, lideransa husi Xanana Gusmão. Falintil haketak a'an husi Fretilin. Joven sira nia aktivismu dezenvolve iha Díli.

Hili Dom Carlos Felipe Belo hodi sai ulun Igreja Catolica nian. Iha Fevereiru 1989, nia hakerek ba UN husu auto-determinasaun ba Timor-Leste.

Papa João Paulo II visita Timor-Leste iha tinan 1989 nia rohan. Joven Timor-Oan sira halo demostrasaun bainhira Papa nia Misa iha Taci Tolu atu ramata.

Robert Domm, aktivista Australiano ida, halo entrevista ba'a Xanana Gusmão iha foho.

Timor-Oan sira iha liur ne'e halo presaun ba'a UN nia Komite kona ba Descolonizasaun no Komisaun Direitus Humanus. Muru Berlin nian monu iha Novembru 1989 hatudu ba'a Timor-Oan sira katak la-iha buat ida n'ebe labele fila fali ba'a kotuk.

Portuguese

Consolidação e Início da mudança: 1984-1991

A Indonésia iniciou um programa de "normalização". Diminuiu as operações militares e introduziu vários programas em que se incluíam a educação e a transmigração.

O Conselho Nacional da Resistência Maubere (CNRM) surgiu como órgão supremo da Resistência, liderado por Xanana Gusmão.

As FALINTIL separaram-se da FRETILIN. O activismo da juventude desenvolveu-se em Díli.

D. Carlos Filipe Ximenes Belo foi nomeado chefe da Igreja Católica. Em Fevereiro de 1989, escreveu às Nações Unidas pedindo a autodeterminação de Timor-Leste.

O Papa João Paulo II visitou Timor-Leste em fins de 1989. Jovens timorenses manifestaram-se no fim da Missa rezada pelo Papa em Taci Tolu.

O activista australiano, Robert Domm, entrevistou Xanana Gusmão na montanha.

No estrangeiro, os timorenses pressionavam o Comité de Descolonização e a Comissão dos Direitos Humanos da ONU. A queda do Muro de Berlim em Novembro de 1989 provou aos timorenses que nada é irreversível

Indonesia

Konsolidasi dan awal dari perubahan

Indonesia memulai program "normalisasi". Operasi militer dikurangi dan program-program baru diperkenalkan, misalnya pendidikan dan transmigrasi.

The National Council of Maubere Resistance (CNRM) menjadi badan tertinggi dari gerakan perlawanan yang dipimpin Xanana Gusmao. Falintil dipisahkan dari Fretilin. Aktivisme pemuda-pemudi berkembang di Dili.

Dom Carlos Felipe Belo ditunjuk sebagai Kepala Gereja Katolik. Pada Februari 1989, ia menulis kepada PBB agar rakyat Timor diberi kesempatan untuk menentukan nasib sendiri.

Paus Yohanes Paulus II berkunjung ke Timor leste pada akhir 1989. Para pemuda dan pemudi Timor mengadakan aksi demonstrasi di akhir misa Paus di Taci Tolu.

Robert Domm, seorang aktivis dari Australia, berhasil mewawancarai Xanana Gusmao di pegunungan Timor.

Warga Timor yang berada di luar Timor leste melobi Komite Dekolonisasi PBB serta Komisi HAM. Runtuhnya Tembok Berlin di bulan November 1989 menunjukkan rakyat Timor bahwa tidak ada yang tidak bisa diubah.

English

Consolidation and the beginnings of change: 1984-1991

Indonesia commenced a program of 'normalization'. Military operations were reduced and a number of programmes were introduced, including education and transmigration.

The National Council of Maubere Resistance (CNRM) became the supreme body of the Resistance, led by Xanana Gusmao. Falintil separated from Fretilin. Youth activism developed in Dili.

Dom Carlos Felipe Belo was appointed head of the Catholic Church. In February 1989, he wrote to the UN calling for self-determination in Timor-Leste.

Pope John Paul II visited Timor-Leste in late 1989. East Timorese youth demonstrated at the end of the Papal Mass at Taci Tolu.

Robert Domm, an Australian activist, interviewed Xanana Gusmao in the mountains.

East Timorese outside Timor lobbied the UN Committee on Decolonisation and the Human Rights Commission. The Berlin Wall fell in November 1989 demonstrating to East Timorese that nothing was irreversible.

 


Copyright © Commission for Reception, Truth and Reconciliation in East Timor (CAVR)